'Machtelozen verdwijnen letterlijk van de kaart'

NOS | Lambert Teuwissen | 18 november 2010

Toen Malkit Shoshan als architectuurstudent in Israël haar eerste opdracht kreeg, ontdekte ze iets over het braakliggende stuk land waar ze een gebouw voor moest ontwerpen: het was ooit een Palestijnse begraafplaats geweest. "Omdat ik, maar ook de samenleving waarin ik ben opgegroeid, zo weinig wist over de geschiedenis van ons land, begon ik onderzoek te doen. Ik wilde meer weten over mijn land, de geschiedenis van Israël en de relatie met Palestina."

Haar nieuwsgierigheid resulteert nu, tien jaar later, in het boek 'Atlas of the conflict', waarin ze honderd jaar Palestijns-Israëlische ontwikkelingen in zo'n 300 kaarten samenvat.

Malkit Shoshan, Map Fest 2010, 'Mapping for Change'

Uit het boek blijkt dat zelfs het maken van een atlas in deze regio politieke dimensies heeft. Zo zijn enkele grenzen van Israël nooit officieel vastgelegd; er wordt min of meer vastgehouden aan gebieden die het Israëlische leger in handen had aan het eind van de oorlog van 1948. Ook officiële inwoneraantallen zijn Orwelliaans. Het land heeft de Westoever van de Jordaan bezet, maar de Arabische bewoners daar tellen niet mee in de tellingen, omdat er dan meer Arabieren dan Joden in Israël zouden wonen.

"Kaarten zijn niet objectief. Ze worden getekend door wie de macht in handen heeft en beelden vaak een gewenste realiteit uit. Machtelozen kunnen makkelijk verdwijnen."

Spookdorpen

Shoshan was verrast meer dan 140 Palestijnse dorpen te vinden die simpelweg niet op de kaart staan. "Ik wist niet dat ze bestonden, omdat ze nergens te boek staan. Maar er wonen meer dan 100.000 mensen." Het gaat dan vooral om mensen die vanwege het geweld de Negev-woestijn in zijn gevlucht. Op satellietfoto's zijn de dorpen te zien, zonder wegen, telefoonverbindingen of waterleidingen.

Het onderzoek heeft Shoshan de ogen geopend. Ze groeide op in Haifa, in een zionistisch gezin ("net zoals de meeste Israëlische gezinnen") en ging naar een zionistische school. "Alles wat ik voorgeschoteld kreeg, bevestigde dat Israël er altijd al geweest was. Er was wel een breuk geweest, van 2000 jaar geleden tot de moderne tijd, maar eigenlijk liep er een rechte lijn van de bijbelse tijden naar vandaag. In die realiteit groeide ik op."

De ervaring met de Palestijnse begraafplaats deed haar inzien dat er ook een andere realiteit was. "Israël gaat uit van een tabula rasa. Alsof er geen verleden is en het land zichzelf heeft uitgevonden terwijl het opgebouwd werd. Ik realiseerde me dat dat niet waar kan zijn. Die leegte bestond niet, er is altijd iets geweest."



Politieke archeologie

Door kaarten te maken, kon ze die wereld reconstrueren. "Door het op nationaal niveau te bekijken, overstijgen de veranderingen het incidentele. Je ziet het beleid."

Als voorbeeld noemt ze een kaart waarop verwoeste Palestijnse dorpen worden afgezet tegen archeologische opgravingen in het land. "Dat vond ik verbijsterend. Er zijn duizenden archeologische opgravingen voor het Joodse verleden, maar niet één die zich richt op de Palestijnse geschiedenis van dit land. Er worden gewoon lagen overgeslagen."

"Zo wordt alles voor politiek gebruikt. De opgravingen zijn haast bedoeld als dossiervorming, om aan te tonen 'wij waren hier het eerst, dus dit land behoort aan ons toe'."

Dat sommigen ook haar werk als politiek zullen beschouwen, is onvermijdelijk, maar dat was niet de bedoeling, stelt Shoshan. "Ik wilde alleen maar weten, alleen maar laten zien. Ik werd opgevoed met ideeën die niet op waarheid zijn gebaseerd. Ik wilde een alternatief bieden voor diegenen die willen weten hoe echt zit. Zo simpel is het."

Atlas of the conflict - Malkit Shoshan - Uitgeverij 010 - ISBN: 9789064506888 - 35 euro