Laat speciale relatie met Israel varen

Waarom wordt over het Israëlisch-Palestijns conflict niet gesproken in termen van veiligheid, maar worden er juist ideologische standpunten bij betrokken?

Volkskrant Opinie | Michiel Swinkels | 16-12-2010

De afgelopen weken heeft Geert Wilders regelmatig zijn mening geventileerd in de media over het Israëlisch-Palesijnse conflict. Op 25 oktober twitterde hij: “hoe meer Joodse nederzettingen hoe beter.” Op 6 december waarschuwde hij in de Volksrant: “Als Jeruzalem valt, vallen ook Athene en Rome, Parijs en Amsterdam, in handen van de islam.” Afgelopen dinsdag nog schreef hij in dezelfde krant dat het conflict “vooral ideologisch is” en daarom “zijn territoriale concessies gevaarlijk.” Standpunten die op zijn zachts gezegd ongenuanceerd zijn, maar we zouden niet anders van Wilders verwachten.

Expliciet
Opvallender is dat de Nederlandse regering zich ook in expliciete woorden uitdrukt over het conflict, terwijl zij aan de andere kant zegt zich neutraal op te stellen om tot een oplossing te komen. Voor Nederland vormt een twee-staten-oplossing hierbij het uigangspunt, is in het Regeerakkoord te lezen. Tegelijkertijd blijkt uit de zin die er aan voorafgaat dat Nederland wil investeren in de band met Israël (overigens de enige staat die expliciet wordt genoemd in het Regeerakkoord). Nu hoeven deze twee doelstellingen elkaar niet bij voorbaat uit te sluiten, maar het is interessant om te kijken welke motivatie minister van Buitenlandse Zaken Rosenthal hiervoor geeft in een interview in de Volkskrant op 11 december jongstleden.

Weerstand
Nederland wil “weerstand bieden aan Israël-bashing.” Daarnaast is het “van groot belang dat Israël in het Midden-Oosten de enige democratische rechtsstaat is”, laat hij optekenen. Het bieden van weerstand wordt klaarblijkelijk overgelaten aan Wilders. Hoewel minister Rosenthal zich distantieert van diens uitlatingen over de bouw van nederzettingen, delen zij de mening dat Israël door Nederland gesteund moet worden.

Is het niet omdat het land weerstand biedt tegen de islamitische dreiging, dan wel omdat het een baken is van Westerse, democratische waarden in een vijandige omgeving waarin men er andere principes op nahoudt. Door in dergelijke woorden over de kwestie te spreken lijkt het inderdaad alsof het een ideologisch conflict is, zoals Wilders betoogt.

Ideologisch
Maar het is de vraag of dit ook echt zo is. Hierover bestaat allerminst duidelijkheid. Verschillende studies maken duidelijk dat conflicten zelden worden gevoerd vanuit ideologische motivatie. Wel kan het door leiders ideologisch worden geframed om steun te vergaren voor hun strijd of om deze te legitimeren. In werkelijkheid gaan conflicten vaak over veiligheid en macht.

Dat dergelijke belangen vaak bepalend zijn voor internationale betrekkingen wordt ook onderstreept in het Regeerakkoord: “Het externe beleid .. zal zich richten op bevordering van internationale stabiliteit en veiligheid, energie- en grondstoffenzekerheid, bevordering van de internationale rechtsorde, alsmede bevordering van handels- en economische belangen van Nederland.” Dit benadrukt ook minister Rosenthal in het interview waar ik eerder aan refereerde: stabiliteit en veiligheid zijn samen met welvaart de belangrijkste pijlers onder zijn beleid, mensenrechten volgen daarna pas.

Waarom?
Als dit de uitgangspunten zijn, waarom wordt over het Israëlisch-Palestijns conflict dan niet gesproken in termen van veiligheid, maar worden juist ideologische standpunten erbij betrokken? Israël is de enige democratie in een autoritaire regio en heeft Westerse waarden hoog in het vaandel staan. De Palestijnen worden (impliciet) gezien als een bedreiging voor de vrijheid en democratie. Wil de Nederlandse regering echter een serieuze bijdrage leveren aan het oplossen van het conflict tussen Israël en de Palestijnen dan moet zij zich niet laten leiden door ideeën en waarden, maar door strategische belangen.

Nederland is gebaat bij een stabiele regio vanwege de eigen veiligheid en handels- en economische belangen. Daarom moet Nederland de speciale relatie met Israël laten varen en de twee partijen zien als gelijkwaardige gesprekspartners. Het is om deze reden dan ook een kwalijke zaak dat het nieuwe kabinet de bijzondere band met Israël juist wil benadrukken. Het wordt tijd dat het beleid daadwerkelijk gebaseerd gaat worden op belangen om zo tot een oplossing te komen die de veiligheid vergroot voor iedereen, voor Israël, de Palestijnen en Nederland.

Michiel Swinkels is master student Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam