Schuilen in het Rijks

Nederlandse kunstenaars zijn niet meer wat het geweest is. De Arnhemse kunstenaar Rob Voerman heeft het initiatief genomen tot een actie genaamd 'Schuilen in het Rijks'. Het plan is dat vandaag minimaal 650 kunstenaars het Rijksmuseum binnengaan, na eerst keurig een toegangskaartje gekocht te hebben, om er zo voor te zorgen dat andere bezoekers er niet meer in kunnen. Het plan is dat de actie zal worden herhaald 'tot de regering haar destructieve bezuinigingen op kunst' terugdraait. Dat zal ze in het gunstigste geval net één dag lukken, want de gemiddelde Nederlandse kunstenaar is allesbehalve politiek geëngageerd, en solidair met een collega nog minder. Ik spreek uit ervaring, want ik heb de huidige trend eind jaren '90 al zien aankomen en heb toen bij collega's hard aan de bel getrokken, maar het interesseerde niemand, omdat de portemonnee nog steeds goed gevuld was met subsidie.

Portret van Gerard Andriesz Bicker, heer van Engelenburg, drost van Muiden. Gemaakt door Bartholomeus van der Helst, circa 1642, olieverf op paneel, 94 x 70,5 cm, Rijksmuseum Amsterdam

'Schuilen in het Rijks' is een keurig verwoorde en binnen ongevaarlijke perimeters georganiseerde zogeheten ludieke actie waar alleen het Rijksmuseum wat nadeel van zou ondervinden, en dat een bericht in de krant zal opleveren. Het is een symbolische actie - dus geen echte actie. Waarom kunstenaars gaan "schuilen" in het Rijksmuseum is volgens Voerman omdat 'het buiten zwaar weer is', waarmee hij aangeeft dat de bezuinigingen op kunst een soort toevallig natuurverschijnsel zijn, en niet het gevolg van, onder andere, dat wij de banken moeten betalen zodat ze door kunnen met hun windhandel en perverse zelfverrijking.

Een probleem los je op door de oorzaak aan pakken, en niet door het symptoom van de ziekte onder de aandacht te brengen. Maar die kant van de zaak, de oorzaak van de bezuinigingen, daar branden de brave kunstenaars hun vingers niet aan. Zij kiezen dan ook voor het Rijksmuseum, en niet een gekraakt atelierpand ergens in een havengebied, waar nog met kunst geëxperimenteerd wordt, en kan worden. Waar avantgarde kunst, groei en vernieuwing nog mogelijk is, omdat kunstenaars niet krom hoeven te liggen voor de huur van een atelier. Nee, als symbool voor de Nederlandse kunst cultuur kiezen de actievoerders geen locatie met een levendig artistiek klimaat, maar een mausoleum, een peperduur praalgraf, gevuld met de artistieke lijken van toen kunst een totaal andere betekenis en doel had: kunst gemaakt voor de rijken, de regenten, de Nederlandse bourgeoisie. De schilders, in die tijd ambachtslieden, dienden de opdrachtgevers door schilderijen te produceren die hen de status gaven die ze verlangden. Maar de hedendaagse kunstenaar is geen ambachtman en dienaar, omdat hij/zij vrijheid en onafhankelijk nodig heeft, als allereerste voorwaarde, om het vak te kunnen uitoefenen. Het is het verschil tussen een schrijver en een broodschrijver.

Waarom de "hedendaagse" kunstenaars voor hun actie het Rijksmuseum hebben gekozen, en niet, zo opperde de gastheer van de VPRO radio, een ministerie: "...omdat het Rijksmuseum, en wat daar binnenin hangt, eigenlijk een prachtig symbool is van wat kunst en cultuur voor Nederland kan betekenen." Dus wat betekent het Rijks voor Nederland? Zoals ik al schreef, het is een mausoleum, waar heel veel overheidsgeld in wordt gestopt, en waarin meer tijd wordt besteed aan bureaucratie en geld maken voor Amsterdam dan aan de verrijking van de Nederlandse cultuur.

A picture of the skull 'For the Love of God,' the famous diamond encrusted skull by Britain's Damien Hirst, is shown on the facade of Rijksmuseum in Amsterdam on October 30, 2008.

Voor mij, en ik ben ook een kunstenaar, is het Rijksmuseum juist hét symbool van wat hedendaagse kunst en cultuur níet zou moeten zijn. Ik voel mij er ook op geen enkele manier verwant mee, laat staan dat ik zou sympathiseren met deze historische Efteling die sinds kort ook de grote reizende spaanplaten kassakrakers catert, zoals de diamanten schedel van Damien Hirst, dat wel door 118.000 betalende bezoekers werd aanbeden als symbool van perverse rijkdom. Perverse rijkdom trouwens ook voor de maker, die er ongeveer 80 miljoen dollar zuivere winst op gaat maken. Of inmiddels al heeft gemaakt.

Het spreekt van weinig creativiteit om een 'actie' te verzinnen die totaal ongevaarlijk is voor het kabinet (en het publiek). De politici voelen er niet eens een speldenprikje van, laat staan de neiging hebben om de zaak nog eens te bekijken. Kunstenaars mogen best opkomen voor een beter inkomen, en ook wanneer dat louter subsidies zou betreffen, maar op deze manier moet je niet net doen alsof het om 'de kunst en cultuur van Nederland' gaat. In dat geval kies je namelijk zeker niet voor een peperduur praalgraf met artistieke lijken, hoe meesterlijk soms ook gemaakt.

Vanitas (1625, 29,5 x 34,5 cm), Pieter Claeszoon.