Staatsbezoek aan Israël, juli 1971
In de vroege morgen van 25 januari 1971 kondigde Radio Uganda aan dat Idi Amin de nieuwe heerser van Oeganda was. Velen vermoedden dat Groot-Brittannië achter de coup zat. Maar in 2001 bleek aan de hand van vrijgegeven documenten dat er een andere samenzweerder in het spel was: Israël.
De eerste telegrammen van de Britse Hoge Commissaris in Kampala, Richard Slater, naar Londen spreken van verbijstering over de staatsgreep. Dat veranderde snel toen hij kolonel Bar-Lev, de Israëlische defensie-attaché bij Amin vond, die samen de ochtend van de coup hadden doorgebracht. In Slater's volgende telegram stond: "In the course of last night General Amin caused to be arrested all officers in the armed forces sympathetic to Obote ... Amin is now firmly in control of all elements of [the] army which controls vital points in Uganda ... the Israeli defence attaché discounts any possibility of moves against Amin."
De Israëli's opereerden snel om de staatsgreep te consolideren. In de daaropvolgende dagen had Bar-Lev voortdurend contact met Amin, en diende hem van advies. Slater vertelde Londen dat Bar-Lev had uitgelegd "tot in de details [hoe] ... alle potentiële haarden van verzet, zowel in het land als in Kampala, waren geëlimineerd." Kort daarna Amin maakte zijn eerste buitenlandse reis: een staatsbezoek aan Israël.
In een later telegram zette Slater uiteen waarom Israël zo geïnteresseerd was in een land in Centraal-Afrika. Israël steunde de rebellie in het zuiden van Soedan om het land te straffen voor het steunen van de Arabische zaak in de Zesdaagse Oorlog. "Ze willen niet dat de rebellen winnen. Ze willen dat ze blijven vechten."
In de jaren zestig trainden Israëli's het Oegandese leger. Kort na de onafhankelijkheid in 1962 werd Amin naar Israël gezonden voor een militaire opleiding. Toen hij chef van de generale staf werd hielp Amin voor de Israëli's de rebellen in het zuiden van Soedan aan wapens en munitie. De afscheidingsbeweging Anya Nya streed daar tegen de Soedanese regering die op de hand van de Arabieren was. Amin had zo zijn eigen redenen: veel mensen van zijn eigen volk, de Kakwa, woonden in het zuiden van Soedan. De toenmalige president Milton Obote wilde echter vrede in Zuid-Soedan en dat verontruste de Israëli's. Nog ongeruster werden ze toen Obote Idi Amin in november 1970 uit het leger ontsloeg.
De vrouw van premier Levi Eshkol doet een dansje met Amin
In 1971 kwam Amin er achter dat Obote hem wilde arresteren voor het verduisteren van miljoenen dollars bestemd voor het leger. De staatsgreep vond dat jaar nog plaats toen Obote in Singapore was om de conferentie van de Commonwealth bij te wonen.
De Britten mogen weinig met de staatsgreep te maken hebben gehad, maar ze verwelkomden hem in ieder geval enthousiast. "Generaal Amin heeft in Afrika zeker een van onze meest onverzoenlijke vijanden aangaande Zuid-Afrika verwijderd," schreef een opgetogen ambtenaar van het Londense ministerie van Buitenlandse Zaken. Een belangrijker factor was dat Obote's regering met haar 'Common Man's Charter' op het punt stond om de economische macht van de kolonisator - de 80 Britse bedrijven in Oeganda - met het invoeren van nieuwe wetten van zich af te schudden middels vergaande nationalisering van Britse bedrijven.
De Britse pers kenmerkte Amin als heldhaftige overwinnaar. De Times schreef: "De vervanging van Dr. Obote door generaal Amin werd in Whitehall ontvangen met nauwelijks verholen opluchting." Niet verassend steunde Amin Edward Heath's wapenverkopen aan het Apartheidsregime in Zuid-Afrika, ondanks de unanieme veroordeling hiervan in de Commonwealth Conferentie in Singapore.
Ontvangst op Ben Goerion airport met Abba Eban en Moshe Dayan (in wit overhemd)
Israël beschouwde Idi Amin eerst nog als "een vriend van Israël", en kreeg hij de bijnaam Hagai Ne'eman, "betrouwbare stuurman". Na de staatsgreep werd Amin in 1971 op het Ben Goerion vliegveld persoonlijk verwelkomd door o.a. de minister van Buitenlandse Zaken Abba Eban en de minister van Defensie Moshe Dayan. Tijdens zijn bezoek beloofde Amin aan de Israëlische regering om in de VN pro-Israël te stemmen (Obote stemde pro-Arabieren), en opende hij een Oegandese ambassade. In Oeganda bestond na de onafhankelijkheid in 1962 al een Israëlische ambassade.
Israël verkocht Amin tanks, Fuga jets, en voor een miljoen pond sterling aan andere wapens. Israëlische bedrijven vestigden zich in Oeganda en Oegandezen ontvingen beurzen om in Israël te komen studeren. Het begon ook aan de bouw van een vliegveld in Noord-Oeganda, aan de grens met Soedan. O.a. de Britse krant The Times vroeg zich af: "Waar is die voor nodig? Voor de [Israëlische] Phantoms om Egypte aan te vallen?" (Israël voerde in oktober 1973 de Yom Kippoer-oorlog tegen Israël en Syrië).
De coup werd in eerste instantie door de Oegandezen gesteud omdat Amin beloofde om Obote's geheime politie te ontbinden, politieke gevangenen vrij te laten, economische hervormingen en democratie in te voeren. Maar tijdens zijn regime zijn er nooit verkiezingen gehouden. In zijn eerste jaar liet hij 9000 'niet-loyale' soldaten vermoorden met massaexecuties.
Bruce McKenzie, een agent van M16, was de felste pleitbezorger van steun aan Amin, die hem zeven jaar later zou vermoorden. Kort na de staatsgreep vloog hij naar Israël en, alsof hij daar toestemming had gekregen, rapporteerde hij aan de Britse premier Alec Douglas-Home: "De weg is nu vrij voor ons commisariaat in Kampala om met Amin samen te werken."
Maar Slater in Kampala bleef terughoudend. Aangespoord door McKenzie, gaf Douglas-Home de opdracht aan Slater: "The PM will be watching this and will, I am sure, want us to take quick advantage of any opportunity of selling arms. Don't overdo the caution." Kort daarna werd Idi Amin uitgenodigd voor een staatsbezoek en een diner in Buckingham Palace.
Mr. Amin is carried by four British businessmen during a party for diplomats in 1975. A Swedish businessman holds an umbrella in the manner of servants who once shielded tribal rulers from the sun. (AP Photo)
Amin's publiciteitsstunt in 1975: blanke inwoners van Kampala moesten voor hem knielen tijdens het uitspreken van een eed van trouw.
Als dank voor de support van de Britten denationaliseerde Amin een groot aantal bedrijven. Hij ontving van de Britten 10 miljoen pond voor de economische ontwikkeling van Oeganda, wapentuig en training van zijn leger. Maar Amin had grotere plannen, een invasie in buurland Tanzania, om een eigen zeehaven te krijgen. Daarvoor had hij (Phantom) straaljagers nodig, maar die kreeg hij niet. Hij wendde zich daarvoor tot Israël, die ook weigerde, omdat Amin's verzoek "verder ging dan de eisen van wettige zelfverdediging." Deze weigering was waarschijnlijk een factor in de verdrijving van de Israëli's uit Oeganda in april 1972. Hij zette toen ook Indiase en Pakistaanse gemeenschap (circa 40.000) het land uit. Hij beweerde daartoe opgeroepen te zijn door God.
Amin beging zijn wreedheden en zuiveringen middels zijn gevreesde 'Public Safety Unit', de 'State Research Centre' en andere instanties, die werden opgeleid en bewapend door Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. In juli 1978 onthulde de Amerikaanse columnist Jack Anderson dat 10 van Amin's handlangers van de Public Safety Unit waren opgeleid op de Internationale Politie Academie van de CIA in de Washingtonse exclusieve buitenwijk Georgetown. Officieel verslechterde de banden met Groot-Brittannië en Israël een jaar na zijn staatsgreep, en snel werden de banden verbroken. Maar tot aan het einde van zijn regime bestond er een heimelijk doch intensief samenwerkingsverband tussen Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Israël, om Amin van de goederen te voorzien die hij nodig had, in ruil voor economische en politieke diensten.
The text balloon says, “Kol ha-kavod le-Zahal” or “All respect due to the IDF”. Tegenwoordig te koop in Jeruzalem's Ben-Yehuda Sraat. (bron: israelity.com)
Overigens kunt u hier de Israëlische versie van de samenwerking met Idi Amin vinden. Een lang verhaal, dat je echter kort kunt samenvatten met: we hebben het niet geweten. De staatsgreep kwam als een "grote verassing". En over de aanwezigheid van Israëlische militairen in Oeganda: "we waren slechts adviseurs". Dat kunt u ter kennisgeving aannemen, maar de geschiedenis van Israël en hun "betrouwbare stuurman" Idi Amin kennende is dat hoogst onwaarschijnlijk.
No comments:
Post a Comment